İki Yıl Üst Üste Ekilmeyen Araziler Kiraya Verilecek

Kaynak: Ali Ekber Yıldırım/Tarım Dünyası

2024 yılı itibarıyla il ve ilçe bazında tespiti yapılan işlenmeyen tarım arazileri, 2025 yılı Eylül ayına kadar da ekilmezse, Bakanlık bu arazileri kiralama yoluna gidecek.

Yasal Dayanak ve Yönetmelik

Bu uygulama, 3 Temmuz 2005 tarihli ve 5403 sayılı Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu’nun 8/K maddesine dayanılarak hazırlandı. “İşlenmeyen Tarım Arazilerinin Tarımsal Amaçlı Kiraya Verilmesine İlişkin Yönetmelik” ise 22 Ağustos 2024 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yönetmelik, özel mülkiyete ait olup üst üste iki yıl boyunca işlenmeyen tarım arazilerinin sezonluk olarak kiraya verilmesini ve tarımsal üretime kazandırılmasını öngörüyor.

Arazi Tespit Süreci Nasıl İşliyor?

Tarım ve Orman İl ve İlçe Müdürlükleri bünyesinde kurulan Arazi Tespit Komisyonları, kadastro, uydu görüntüleri, coğrafi bilgi sistemleri ve yerinde yapılan denetimlerle işlenmeyen arazileri tespit ediyor. 2024 yılına ait tespitler tamamlandı ve askıya çıkarıldı. İtiraz süreci sonrası listeler kesinleşti. Bu yıl yeniden ekim yapılmayan araziler tespit edilerek iki yıl üst üste boş kalanlar belirlenecek ve kiralama süreci başlayacak.

Dikili ve örtü altı tarım arazileri ile ekonomik üretim yapılamayacak derecede küçük veya elverişsiz araziler bu kapsam dışında tutuluyor. Parselin sadece bir bölümü işlenmiyorsa, o kısım da kiraya verilebilecek.

Kiralama Süreci ve Öncelikler

Arazi Kiralama Komisyonları, işlenmeyen araziler için rayiç kira bedellerini belirleyecek. Kiralama başvuruları hem il müdürlükleri aracılığıyla hem de Tarım Arazileri Değerlendirme (TED) Portalı üzerinden yapılabilecek. Başvurularda öncelik:

Tarım arazisinin bulunduğu yerleşim yerinde ikamet edenler,
Sivil toplum kuruluşları,
Meslek odalarına verilecek.

Birden fazla öncelikli başvuru olması durumunda, en yüksek teklifi veren kişi ya da kuruluşa kiralama yapılacak. Kiralama rayiç bedelin altında olamayacak. Kiracılara tarımsal desteklerden yararlanma imkânı da sağlanacak.

Kira Bedelleri Nasıl Hesaplanacak?

Kira bedeli tespitinde, emsal olarak en az üç tarım arazisinin kira değeri esas alınacak. Bedeller, Yurt İçi Üretici Fiyat Endeksi (Yİ-ÜFE) gibi ekonomik göstergelerle güncellenerek metrekare bazında hesaplanacak. Parselin eğimi, pazara ve yola uzaklığı gibi faktörlerle bu değer %15 artırılabilecek veya azaltılabilecek.

Arazi Sahibi Ulaşılamazsa Ne Olacak?

Arazi malikine ulaşılamazsa, kira geliri bir kamu bankasında araziye özgü vadeli hesapta nemalandırılacak. Hukuki ihtilaflar giderildiğinde, bu gelir hak sahiplerine payları oranında dağıtılacak.

Kiracıların Yükümlülükleri ve Denetim Süreci

Kiracılar, sadece belirlenen ürünleri üretmek ve tarımsal tekniklere uygun davranmak zorunda olacak. Yönetmeliğe veya sözleşmeye aykırı hareket eden kiracıların sözleşmeleri feshedilecek ve gelecek kiralama dönemlerine başvurmaları engellenecek.

Uygulamanın Başarı Şansı Ne?

Uygulama teoride boş arazilerin tarıma kazandırılmasını amaçlasa da, pratikte birçok sorunla karşılaşılması bekleniyor. Özellikle yüksek üretim maliyetleri ve düşük tarımsal gelirler nedeniyle çiftçiler, “Devlet arazimize el koyuyor” endişesiyle ekim yapmaya zorlansalar da sürdürülebilir kâr sağlayamamaktan şikayetçi.

Göç, yaşlı nüfus ve hisseli küçük araziler gibi sosyoekonomik nedenler de birçok tarlanın boş kalmasının temel sebepleri arasında yer alıyor.

İllere Göre Ekilmeyen Araziler

Antalya: 4.300 dekar (toplam tarım alanının %0,12’si). Alanya, Serik gibi ilçelerde hiç boş arazi yok.
Konya: 10.121 dekar ekilmeyen arazi tespit edildi (18 milyon 586 bin dekar toplam tarım alanı içinde).
Kayseri: 1.650 arazi parseli listelendi. Ancak bazıları “bahçe” gibi dikili araziler olduğu için kapsam dışı olabilir.
Diyarbakır ve Trabzon: Hiç işlenmeyen arazi tespit edilmediği açıklandı.
Adana: 195 tarla
Aydın: 19 tarla
Manisa: 80 tarla
Tekirdağ: 106 tarla
Siirt: 15 tarla
Edirne: 59 tarla
Afyonkarahisar: 136 tarla
Kars: 45 tarla
Denizli: 384 dekar alan (21 tarla, 2 bahçe)
Bingöl: 201 tarla

Verilerde Bütünlük Sorunu

İl müdürlüklerinin açıkladığı listelerde büyük bir standart eksikliği bulunuyor. Metrekare ve dekar karışıklığı, bazı yerlerde sadece köy adlarının verilmesi veya listelerin yerel kaymakamlıklar tarafından askıya çıkarılması gibi durumlar kafa karışıklığı yaratıyor.