Sariye Uçar

Sariye Uçar

Azerbaycan Karabağ’dan Anadolu’ya Bir Göç Hikayesi

Azerbaycan Karabağ’dan Anadolu’ya Bir Göç Hikayesi

gorsel.jpgiha-20200930aw128096-1.jpg

Konya Cihanbeyli Karabağ Köyü Afyonkarahisar Bolvadin Büyükkarabağ Köyü

Ben aslen Azerbaycan Karabağlı Uzman Sanat Tarihçi Sariye Uçar. Bu yazımda Bozulus’a bağlı Türkmenlerden olan Karabağ Aşiretinin Anadolu'ya olan göç serüveninden bahsetmek istiyorum. Böylelikle Anadolu'nun dört bir yanında yerleşim gösteren Karabağlıların, son günlerde -ki- böylesine hassas bir dönemde ''Ermeni zulmünden kaçarak Anadolu'ya yerleştiler'' şeklindeki söylentilere de yazım bir cevap niteliği taşısın istiyorum.

Aslında çok da bilinmez Anadolu'daki Karabağ köylerinin Azerbaycan Karabağ ile bağlantılı olduğu... Hal böyle olunca da ilk olarak kendisi de bir Karabağ Türkmeni olan Prof. Dr. İbrahim Şirin hocamızın kaleme almış olduğu ''Bolvadin'de Mukim Karabağ Aşiretinin İskânı, İktisadî ve Sosyal Tarihi'' isimli makalesinde ele almış olduğu tarihçeye kısaca değinmek istiyorum.

Bozulus'a bağlı Karabağ Aşiretine tarih sahnesinde ilk kez 1540 yılında rastlıyoruz. Bu tarihte Karabağ Aşireti Diyarbekir, Sivas ve Edirne yakınlarında Çirmen kazasında konar göçer bir yaşam sürmektedir. Azerbaycan’ın kuzeyi ve güneyi 1551 tarihinde tamamen Safevi Devleti’nin kontrolüne girmiştir. Gence-Karabağ Beyleybeyliği de bu dönemde Safevi Devletine dâhil olmuştur. 16. yy. sonunda kısa bir süre Osmanlı hakimiyetinde kalmış, 17. yy. başlarında ise yeniden Safevilerin kontrolüne altına girmiştir. Ancak Safeviler devlet yönetiminde Türkmenleri dışlayarak 17. yy. başlarında Karabağlıları da sürgüne göndermişlerdir. Bu doğrultuda yönetimde Fars kökenliler etkinlik sağlamıştır. Öyle anlaşılıyor ki başta Bozulus ve diğer Türkmen illeri Bozulus’a tabii olan Karabağ aşireti de yerleşik hayata geçme konusunda zorlanmış ve Anadolu’ya yönelmişlerdir. Gerek İran’a giden gerekse Anadolu’da kalan Bozulus’un 1613’te Batı Anadolu’ya Konya ve Aydın’a göç ettiği belgelerden anlaşılmaktadır.

Tarih sahnesi içerisinde Osmanlı Devleti’nin bir vergi sistemi uygulamak istemesi ve Türkmen aşiretlerini yerleşik hayata geçirmeye yönelik uygulamış olduğu yerleştirme politikası Bozulus Türkmenlerini huzursuz etmiş ve Anadolu üzerinde çeşitli bölgelere yayılmalarına neden olmuştur. Bu doğrultuda Karabağ aşiretinin bir kısmı Karaman eyaletinde Akşehir-Ilgın bölgesinde varlıklarını sürdürürken; bir kısmı Aydın, Saruhan havalisine yerleşmişlerdir. 1702’den sonra Karabağ Aşiretinin Tavulga, Alikan, Göl-i Karabağ (Göl Karabağ/Büyükkarabağ) köylerine yerleştirildikleri görülmüştür. Aydın’da kalan Karabağ aşiretinin bir kısmı İncirliova’ya bağlı Karabağ köyünde yerleşik yaşama geçmiştir. Muğla’ya giden Karabağ aşiretinden bir grup ise Turgutreis Karabağ köyünde yaylak ve kışlak hayatlarını sürdürmeye devam etmişlerdir. Adana, Rakka, Tarsus, Sis, İçel, Çirmen, Karaman, Kars ve Iğdır’da Karabağ aşireti ya kendi isimlerinde Kars, Digor ve Kağızman örneğinde olduğu gibi Karabağ köyleri gibi köyler kurmuşlar ya da başka adla kurulmuş köylerde yaşamaya devam etmişlerdir.

Benimde mensubu olduğum Konya’nın Cihanbeyli İlçesine bağlı Karabağ köyü, Azerbaycan’dan göç ederek Anadolu’ya gelen Afyonkarahisar’ın Bolvadin İlçesine bağlı olan Karabağ köylerinden 1700’lü yıllarda göç ederek bugünkü mevkiine yerleşmiştir. Köyün tarihlendirmesi aşamasında yapmış olduğum çalışmalarda Karabağlı olduğu açıkça belirtilmiş olan 1805 tarihli bir mezar taşından yola çıkarak köyün yerleşim tarihi 1750’lere kadar uzanmaktadır. Ayrıca Karabağlılar Eskişehir, Çifteler Doğanay, Ortaköy Yenidoğan, Afyon Emirdağ, Bademli, Davulga, İncik, Karakuyu, Eşrefli, Daydalı, Avdan, Ali Kan, Aşağı Çomaklı; Bolvadin, Büyükkarabağ, Ortakarabağ, Derekarabağ; Sultandağı, Yeni Karabağ köylerine de yerleşmişlerdir.

Toparlayacak olursak eğer Türkiye'deki Karabağ köyleri otuz yıl önceki Ermeni saldırısından dolayı göçen Azerbaycan Türklerinin kurduğu köyler değil, daha Osmanlı döneminde iken iskan edilmiş olan köylerdir, Dağlık Karabağ'dan göç ettirilen Azerbaycan Türkleri zaten bugün Aran Karabağ olarak bilinen bölgeye yerleşmiştir.

Ata yurdumuz Azerbaycan’da gerçekleştirilen olaylar tüm dünya basınında geniş bir yer bulmuştur. Ermenistan bundan tam otuz yıl öncesinde Azerbaycan’ın kadim Türk toprağı olan Karabağ’ı işgal ederek büyük bir katliam gerçekleştirmiştir ve tüm bu olaylar karşısında dünya üç maymunu oynamıştır. Uluslarası hukukun hiçe sayıldığı, milyonlarca insanın yurtlarından edildiği, başta Hocalı'da büyük bir insanlık suçu işleyen Ermenistan aynı saldırgan tutumunu bugün de sergileyerek 28 Eylül sabahı Azerbaycan topraklarına saldırmak suretiyle Azerbaycan sivil halkına ve silahlı kuvvetlerine karşı haksız, şımarık tavrını sürdürmeye devam etmektedir. Bundan otuzyıl öncesinde üç maymunu oynayan uluslarası kamuoyu bugünde aynı tavrı takınmaya devam etmekte, Azerbaycan’ın haklı davasında Ermenistan safında yer almaktadır. Ama tüm dünya güçleri bilmelidir ki Azerbaycan’ın haklı davası Karabağ’da Azerbaycan Bayrağı dalgalanana kadar devam edecektir.

Bizler Türkiye Cumhuriyeti Devletimizin Karabağ meselesinde Azerbaycan'a olan madi-manevi desteğinden ötürü minnet duygularımızı sunuyoruz. Türkiye’deki Konya Cihanbeyli Karabağ ve Afyonkarahisar Bolvadin Karabağlılar olarak Azerbaycan’ın haklı davasında gardaşımızın yanında yer aldığımızı bildirirken başta Birleşmiş Milletler olmak üzere tüm dünya ülkelerini Ermenistan’ın hukuk tanımaz tavrına karşı birlik olmaya davet ediyoruz.

Önceki ve Sonraki Yazılar
Sariye Uçar Arşivi