Hacıyatmaz....

Allah(CC) yolunun yolcusu, güzellikler dolu,
O mübarek insanlarımızdan bahsetmeyeceğiz...
Bu 'hacıyatmaz' onlardan değil,
Edebiyatımızda yer alan önemli bir figür...

Sözlük anlamı,
Altı yuvarlak ve ağır,
Üstü küçük ve hafif oyuncak..
Her yana yatar ama gene de yıkılmaz..
Yere nasıl bırakılırsa bırakılsın,
Dibindeki ağırlığı ve özelliği nedeniyle,
Hep kaba'sının üstüne düşmesi ve
Her dem dik kalabilmesi en önemli özelliği..
Yere bırakıldığı anda sallanmaya başladığı için
'Salla sallan dur' diyenler de vardır..
'Hacıbatmaz'dır aslında,
Hangi devirde olursa olsun,
Kimlerin döneminde olursa olsun, batmaz..
Hep üstte yüzeyde kalır, yüzergezer..
Hacıkatmaz'dır aslında,
Kendinden başkasına bi'şey katmaz, yağdan gayrı..
Mecazî anlamı da öyle,
Bulunduğu şartlar ne olursa olsun,
Her şart altında.. şahsî menfaatleri için..
Kişiliğinden tavizler vererek ayakta kalmayı..
Kendini çabucak toparlamayı becerebilen kişi..
Bir de argo anlamı var ama onu söylemeyelim şimdi..
Yumurta ve su kabağından da yapılabilen ve
Pek çok romana da konu olan bu tipleme,
Edebî dilde ve günlük konuşma dilinde
Ağırlıkla mecazî anlamıyla kullanılır..

Dediğimiz gibi aslında oyuncaktır..
Hep birileri tarafından oynanmaya hazır,
Hep birileri tarafından oynatılmaya nâzırdır..
Kendisi oynamak istese bile
Bir başkasının ipe dolaması ve yere atması şarttır..

Hacıyatmaz deyince nedense,
Aklıma hep topaç gelir.. açılımı hem 'top' hem 'aç'..
Top gibi yuvarlak.. doymayacak gibi aç..
Aşşık, misket, uçurtma, çember ve çelik-çomakla birlikte
Çocukluğumuzun lüks oyuncaklarından biridir, topaç..
Renkli, sade ve desenli çeşitleri vardır..
Çıngıraklısını da unutmayalım,
Döndükçe şıngır şıngır şıngırdar,
Kendisi eğlenmese de atanı eğlendirir..
Oynatıldığı zaman sivri ucu, yani
Kabara kısmı yerde, kaba tarafı havada döner döner..
Yanlışlıkla üzerine basıldığında basanı düşürür..
Kendiliğinden hareket etme özelliği yoktur..
Birisince önce tükürükle ıslatılan kaytan iple
Düzgünce sarılıp yere atıldı mı başlar dönmeye,
Döner de döner, fırıldak gibi..
Tek hareketi var zaten, o da dönmek..
Atan ne kadar güçlüyse o kadar iyi döner..
Kabara'sı ve zemin ne kadar kaygansa o kadar çok döner..
Şansı bol olsun diye kaba'sına çok tükürdüğümüz,
İyi dönsün diye kabara'sına tükürdüğümüz çok olmuştur..
İki temel dönme hareketi vardır:
Sağdan atılırsa sola doğru döner,
Soldan atılırsa sağa doğru döner,
Atana göre değişse de dönmektir onun işi..

Nâm-ı diğer vızıldak işte.. tek özelliği, dönmesi..
Önemini, kendisini çeviren-döndürenden alır..
Bakkalın tozlu rafında iken değeri 300 kuruştur..
Hem eski, hem de yeni parayla..
300 kuruşa satın alan çocukların elinde iken
Hiç kimse için hiçbir önemi yoktur.. ancak,
Önemli bir şahsiyet eline alıp.. ipe dolayıp..
Yere atıp çevirmeye başladığı andan itibaren
Önemliymiş gibi fırdönmeye başlar..
Oyun bitip önemli şahsiyet oyundan ayrıldığında
Önemi de onunla beraber kaybolur gider..
Hey gidi günler hey, neydi o günler..!
Diye iç geçirdiğinizi hissedebiliyor, bir de,
Hey kimdi onlar! dediğinizi duyabiliyorum..

Hacıyatmaz aydınlıkta da oynar, karanlıkta da..
Gece de yatmaz, gündüz de.. uyumaz ama ayakta uyutur..
Uyur gibi yapar ama gezer, uyumazgezer'dir..
Hep öyle kötüye yormayın, iyi tarafları da vardır..
Mesela gelişimden yanadır.. gelişim dediysek, öyle
Kendini, eşi-dostunu, ülkeyi geliştirmek gibisinden değil..
Kabası yere sağlam otursun diye alt tarafını geliştirir,
Beyni pardon kabara'sı hep aynı kalır, gelişmez..
Aksine, çok döndüğü zaman
Kaba'sı pekişse ve aşınmasa da
Fazlaca aşınan kabara'sı değiştirilir..
Eskisi çıkarılır, yenisi takılır.. kabara değişir, kaba değişmez..
Kabara'nın tek özelliği kaygan ve iyi dönücü olmasıdır..
Başkaca bir önemi de değeri de yoktur, zaten..

Hayvanlar âleminde bu tiplemeye en çok uyan, kedi..
En belirgin iki özelliğinden biri nankörlük olan kedi..
İbo'nun türküsündeki nankör kedi..
Hep dört ayak üstüne düşmesi, diğer özelliği..
Bir parça ciğer için kasabın önünde,
Keyifle, durmaksızın alana kadar kuyruk sallar..
Kaptığı gibi ciğeri, vınnn.. kuytu bir yerde götürür..
Alacak gibi yapıp ciğerine el uzattın mı tırmalar elini..

Hacıyatmaz tiplemesine uyan kişi ya da kişilikler yok mu?
Olmaz mı? Böyleleri tarihte hiç eksik olmamışki..
Bugün de var, yarınlarda da hep varolacaklar..
Bi'gün.. hacıbatmaz ve hacıyatmaz tiplerin,
Batması ve hiç çıkmaması dileğiyle..

NOT:
'Hacıyatmaz' edebî tiplemesinin
Gerçek hayattaki kişilerle ilgisi bulunmamaktadır..
Bazı nüktedân dostlar, şaka olsun diye
Benzetmeye tevessül ederlerse,
Siz onlara inanmayın, e mi..!

Bu yazı toplam 2650 defa okunmuştur
Önceki ve Sonraki Yazılar

YAZIYA YORUM KAT

UYARI: Küfür, hakaret, rencide edici cümleler veya imalar, inançlara saldırı içeren, imla kuralları ile yazılmamış,
Türkçe karakter kullanılmayan ve büyük harflerle yazılmış yorumlar onaylanmamaktadır.