Allah Teâlâ evrende olan tüm varlıklara fıtrat olarak, itaat etme, hareket etme ve ilah (mabut) edinme özelliği vermiştir. İnsan ve cinlerin, muhakkak bir ilaha (mabuda) itaat ve ibadet etme zorunluluğu olacaktır.

Allah Teâlâ sadece cin ve insanlara akıl ve irade vererek özgürce seçme ve hareket etme serbestliği vermiştir. Neticede insan ya hak ilaha, yâda sahte ilaha itaat edecektir. İnsan aklı ve iradesini kullanılırsa Kur’an-ı Kerimde bildirilen sahte ve hak ilahı tanıyacaktır, aklını kullanmayanlar ise ya sahte ilah edinecek, yâda Allah’a inanacak ama Onun yanına sahte ilahlar edinip şirk koşarak hayatını yaşayacaktır. Ancak düşünen ve bilinçli mü’min ise, aklını ve iradesini kullanarak hak ilahı tanıyıp, batıl mabutları ret edecek, böylece hayatının bir bütününde ki, itaatini de hak ilaha yapacaktır.

Yinede insan unutkan bir beşer olma hasebiyle hayatın akışı içinde dinini bilinçli yaşamazsa, imanen zayıflayarak sahte ilah edinebilir. Bu duruma ise, ibadetlerin tevhid bilincinde yapılmamasıyla düşer. Hak ilah’ı tanımanın yolu, batıl ilahları tanımaktan geçmektedir.

Hep Müslümanlar diyoruz ki, O Allah ki Ondan başka ilah yoktur, demekle sahte ilahları unutuyoruz. Bu ilahları unutmamamız için; O Allah ki, Ondan başka (hak) ilah yok, yalnız sahte ilahların varlığını bilip unutmamalıyız. İşte bu sahte ilahları unuttuğumuz an, Yüce Allah’ın hak ilahlığını da unutmuş oluruz. Hz. Ömer (r.a.): “Ben gördüğüm düşmandan değil, görmediğimden korkarım” demiştir. Kur’an-ı Kerim’de geçen sahte ilah kavramları neler ve kaç tanedir? Bunlar ana kavram olarak üçtür. Heva, Tağut ve Cibt. Heva bireysel ilah, tağut toplumsal ilah, cibt evrensel ilahtır. (Kur’an-ı Kerimde geçen sahte ilah kavram tarifi: Allah’ın sınırlarını bilinçli olarak aşandır.)

1. Sahte ilah: Kişinin kendi içindeki “Heva”’sıdır, Ayette: “(Allah’ı unutup) hevalarını/arzu ve heveslerini kendine ilah edinen kimseyi gördün mü? (Furkan, 43)- Hadisi şerifte ise: “Yeryüzünde heva ve hevesten daha fena, Allah’ın gazap ettiği bir ilaha tapılmamıştır.”

2. Sahte ilah: “Tâğût”dur. Bu kişinin hevasının aynısı yalnız güç ve otoriteye sahip olandır. Ayette ise: “..Küfre sapanlar Tâğût uğruna savaşı verirler..”(Nisa, 76) Bu iki sininde Allah’ın sınırlarını aşmak üzerine davet ve çekici özellikleri vardır. Tağut, yine Allah’ın sınırlarını tanımayan ve kendi isteklerinin yerine getirilmesi için otorite kuran ve Allah’ın emirlerine muhalif olunan/karşı gelinen işlerde kendisine itaat edilen herkestir. (Feyzü’l-Furkan Açıklamalı K, Kerim Meali) (Sicistanî, s. 28) Diğer bir ifadeyle tağut, Allah’a değil, kendine itaat ettirendir. (Bakara, 256) 

3. Sahte ilah: “Cibt” türü ilahtır. Ayette: “Onlar, Cibt’e (kâhinlere, putlaşanlara) ve tâğûta inanıyorlar da, küfre sapanlar için Bunlar, îman edenlerden daha doğru yoldadır” diyorlar. (Nisa, 51)- Yalnız Cibd türü ilahın diğerleri gibi kendine çağırma özelliği yoktur. Çibt, ise, insanın kendi irade ötesi şeylere verdiği ilahi anlamdır. Kişi faydalanmak için herhangi bir şeye Allah’ın ulûhiyet sıfatını yüklemesiyle, (Allah’ın yanına ek ilah edinerek) Cibt türü ilah edinmiş olur.

 Bunlardan bazı örnekler verelim; nazar boncuğu, nazardan koruması için çeşitli yerlere asmak, kâhinlere kayıptan haber sormak, olmayan bir korkudan korkmak, putlara tapmak ve buna benzer şeylere. Ayrıca Cibt evrensel ilahi kader üzerinde tasarruf yapmada yetki verilen. Yani külli irade alanında söz sahibi (Rabb) sanılan insan ve nesneler. Yine Cibt kelimesi anlamsız, hiçbir dayanağı olmayan saçma sapan bir şey anlamına gelir. Yani hurafi, farazi astı astarı olmayan ama varmış gibi inanılan tasarruf sahibi güçler olarak inanmaktır.