1931 yılında, kendi elleriyle ürettiği “Vecihi XIV” tipi uçağıyla Aksaray’ın Pamucak bölgesine iniş yapan Hürkuş, Aksaray’a uçakla gelen ilk kişi olarak tarihe geçmiştir. Bu tarihi iniş, sadece bir teknik başarı değil, aynı zamanda halkla bütünleşen bir idealler yolculuğunun da sembolüdür.

Aksaray’a Uçan İlk Pilot, İlk Yolcu, İlk Misafir: Vecihi Hürkuş

10 Kasım 1931 tarihinde Aksaray semalarına gelen Vecihi Hürkuş’un bu ziyareti, sadece teknik bir iniş değil, aynı zamanda Türk Tayyare Cemiyeti’nin tanıtım turnesinin de bir parçasıydı. Yanında öğrencisi ve yardımcı pilotu Hamit ile birlikte şehre gelen Hürkuş, uçuş sırasında cemiyetin broşürlerini havadan dağıtarak halkı havacılığın önemi konusunda bilinçlendirmeyi amaçlamıştı.

İndikleri alan, halk arasında “Pamucak” olarak bilinen ve Fikret Otyam’ın anılarında “Sindi-Sinne Çayırı” olarak geçen bölgedir. Bugünkü Olimpik Havuz ile Azmi Milli binası arasında kalan bu düzlük, o dönemde Aksaray’ın uçak inişi için hazırlanan tek yeriydi.

Vecihi Hürkuş’un uçağını buraya başarıyla indirmesi, Aksaray’a havayoluyla ayak basan ilk kişi olmasını sağlamıştır. Bu ziyaret, aynı zamanda Aksaray’a uçakla gelen ilk pilot, ilk yolcu ve hatta ilk konaklayan kişi olarak da onun adını kayıtlara geçirmiştir.

Vecihi Hürkuş’un Kaleminden Aksaray

Vecihi Hürkuş, “Bir Tayyarecinin Anıları” adlı eserinde 1931’deki Aksaray ziyaretini şu satırlarla anlatır:

"Aksaray adı verilmiş bakir bir kasabayı görmek iştiyakı ile güneye akıyorduk. [...] Kasaba üzerine geldiğimizde halkın akın akın batıya doğru koştuğunu gördüm. Bu meydan, Pamucak adı verilen, bir ırmak ile su arkının sardığı yeşil bir adacıktı. Tayyaaremi birkaç turla kontrol ettikten sonra motorumu durdurarak, arazinin en hafif noktasına indim. Halkın coşkulu karşılaması, tayyareyi ilk kez gören Aksaraylıların heyecanı görülmeye değerdi."

Bu inişin ardından halkla buluşan Hürkuş, burada havacılığın önemi üzerine konuşmalar yaptı. Konuşmalarında, havacılığın savunma ve spor anlamındaki katkılarına dikkat çekti, halkı havacılık seferberliğine davet etti.

Fikret Otyam’ın Anılarında Vecihi Hürkuş

Usta gazeteci ve yazar Fikret Otyam’ın çocukluk anılarında da Vecihi Hürkuş’un Aksaray’a yaptığı ziyaretler geniş yer bulur. Otyam, çocukluk arkadaşı Süleyman Kâmil Yazıcı'nın “Ortak Akıl” kitabında, Hürkuş’un Sindiçayırı’na defalarca indiğini ve hatta lastiği patlayan uçağını tamir ettiğini anımsar:

"Sindiçayırı’na uçakla birkaç kez indiğini, hatta uçağın lastiğinin patladığını, onu tamir ettiğini çok iyi hatırlıyorum. Bu bizim için büyük bir olaydı. Mahalleli çocuklar olarak hepimiz bunu büyük bir heyecanla izlerdik."

Ancak burada önemli bir nokta vardır: Fikret Otyam’ın anılarına yansıyan uçuşlar, 1940’lı yıllardaki ziyaretlere aittir. Hürkuş’un Aksaray’a ilk gelişi ise kendi günlüklerinden anlaşıldığı üzere, 1931 yılıdır. Bu nedenle Otyam’ın tanıklığı, Vecihi Hürkuş’un daha sonraki ziyaretlerinin canlı bir hatırasıdır; fakat “ilk iniş” 10 Kasım 1931 tarihinde gerçekleşmiştir.

Vecihi Hürkuş’un Aile Hayatının Aksaray’la Kesişimi

Vecihi Hürkuş’un özel hayatı da Aksaray ile dolaylı bir bağ içindedir. İlk eşi Hadiye Hanım, Kurtuluş Savaşı yıllarında İzmir’de görev yapmış ve bir dönem Akşehir’de yaşamıştır. Fikret Otyam’ın anılarında geçen, Aksaray Hastanesi’nde görev yapan ebe ise büyük ihtimalle Hadiye Hanım’dır. Hürkuş’un İhsan Hanım’dan olan kızı Perran için tasarladığı TC-PER isimli uçak ve Hadiye Hanım’dan esinlenerek ürettiği TC-HAD, onun aile bağlarına verdiği önemi gösterir.

Vecihi XIV ve Bağış Uçuşlarının Sonu

Vecihi Hürkuş’un Aksaray’ı ziyaret ettiği uçak, kendi tasarımı olan Vecihi XIV’tür. Türkiye’de uçuş izni alamayan bu uçağı, Çekoslovakya’ya göndererek orada uçuş ruhsatı almayı başarmıştır. Ancak bu büyük başarıdan kısa bir süre sonra, 3 Kasım 1931 tarihinde Türk Tayyare Cemiyeti, yardımcısı Hamit’in görevine son vermiş ve Hürkuş’un tazminatını keserek uçağını uçuştan men etmiştir.

Hürkuş, bu engellere rağmen pes etmemiş; sivil havacılık, posta taşımacılığı ve haritalandırma uçuşlarında aktif roller almıştır. Kısıtlı imkânlarla kurduğu şirketini uzun süre ayakta tutmaya çalışmış, ardından siyasete atılmış, fakat bu alanda da aradığı desteği bulamamıştır.

Sonuç: Kanatlarıyla Sadece Havada Değil, Tarihte de İz Bıraktı

Vecihi Hürkuş, yalnızca bir havacı değil; aynı zamanda Cumhuriyet’in idealist ruhunu gökyüzüne taşımış bir mühendisti. Aksaray’a yaptığı ziyaretle, bu şehirde sadece bir pist değil, bir hayal inişi gerçekleştirmiştir. Onun, gökyüzüyle buluşturduğu Aksaray, artık yalnızca Anadolu’nun ortasında bir şehir değil; Türk havacılık tarihinin de simgesel duraklarından biridir.

Aksaray’a ilk uçağı indiren, kendi yaptığı uçağıyla buraya gelen, halkla buluşan, broşürler dağıtan, konuşmalar yapan, coşkuyla karşılanan, ertesi gün yola çıkan… Tüm bunlar bir kişinin tek bir inişiyle mümkün oldu.

Adı: Vecihi Hürkuş.
Unvanı: Türkiye’nin İlk Baştayyarecisi.
Unuttuğumuz: Bir “ilk” değil, sayısız “ilk”in adamı.

Kaynakça:
Vecihi Hürkuş, Bir Tayyarecinin Anıları, YKY, 2019.
https://tayyarecivecihi.com/
Fikret Otyam & Süleyman Kâmil Yazıcı, Ortak Akıl
1 Haziran 1937 Tarihli Son Posta Gazetesi